1. Thiên Can
Thập Can âm dương có khác biệt, chẳng qua là dương cương âm nhu, dương mạnh, âm theo. Dương không mạnh, chịu âm khắc; âm không mạnh, sợ dương khắc. Âm dễ tòng theo hành khác, dương ngược lại thì khó tòng. Khí Can dương Can thì vượng, còn chất Can âm thì bền chặt mà thôi. Các Mệnh gia bèn lấy sáng tác thành những bài ca phú, ví von thất thường. Như xưng danh: Giáp là Đống Lương, Ất là La Đằng, Bính là Thái Dương, Đinh là Chúc Đăng , Mậu là Tường thành, Kỷ là Điền Viên, Canh là Thiết Ngoan , Tân là Châu Ngọc, Nhâm là Hà Giang , Quý là Vũ Lộ, không có thể tin vậy.
Dương can chủ Cương, uy vũ bất khuất , mà tâm tư có trắc ẩn, xử thế không cẩu thả . Âm can chủ Nhu , thấy thế mạnh thì vong nghĩa , mà tư tưởng thì keo kiệt, bủn xỉn, kỳ xử thế nhiều kiêu căng, nịnh hót, đại đa số theo lợi mà quên nghĩa, đều là do âm khí thôi . Con người hào hiệp, khảng khái, chung quy đều là dương khí mà ra. Song, âm dương đình quân, không có thiên lệch, không có dựa dẫm, mệnh tốt nhất là chính thuận, bản thân không làm mất phẩm chất, không có vụ lợi riêng tư vậy.
Giáp là khí của Ất, Ất là chất của Giáp. Ở trên trời làm nên sinh khí mà lưu hành ở vạn vật, là Giáp vậy. Ở dưới đất là vạn vật mà nhận được sinh khí, chính là Ất vậy. Đồng thời phân ra nhỏ, sinh khí phân tán ra thì Giáp là ngôi thứ nhất; tiếp theo sinh khí được ngưng thành thì Giáp là ngôi thứ 2; Cho nên vạn vật hình thành ra lá, cánh hoa thì Ất là ngôi thứ nhất; tiếp theo là cây cỏ phát triển ra cành lá xum xuê thì Ất là ngôi thứ 2. Phương là Giáp mà khí Ất lấy đủ, cùng kỳ là Ất mà chất của Giáp chính là bền chặt. Giáp Ất đều có, thì mộc có đủ âm dương vậy. Lấy mộc mà suy ra, các hành khác cũng biết. Giáp cũng là dương mộc, mà mộc cũng là sanh khí; Ất là âm mộc, mộc này chính là hình dạng và thể chất vậy. Canh là dương kim, khí trời mùa Thu thì thu liễm lại vậy; Tân là âm kim, tính chất cứng cỏi như kim khí vậy. Sinh khí mộc là nương nhờ ở mộc, mà lưu thông ở trên trời, cho nên gặp khí trời mùa Thu bị thu liễm lại mà bị tiêu tan, khắc chế đến hết; mà kim là sắt, đao, búa trái lại không thể gây tổn thương. Hình chất của Mộc, gặp kim là đao búa chém chặt không chừa, mà khí túc sát thì chỉ làm rơi rụng quét sạch lá cây bên ngoài, mà gốc rễ cây càng kiên cố. Cho nên Giáp lấy Canh là Sát, lấy Tân là Quan; còn Ất thì không phải vậy, Canh làm Quan mà Tân làm Sát vậy. Bính là dương hỏa, là khí ấm áp vậy, Đinh là âm hỏa vậy, là củi giúp cho hỏa vậy. Mùa Thu, khí trời túc sát , gặp dương hòa thuận mà khắc khứ, mà kim thì tính chất cứng cỏi, không sợ dương hòa , cho nên Canh lấy Bính làm Sát, mà Tân lấy Bính làm Quan vậy; do tính chất cứng cỏi của kim, gặp Tân là bám vào hỏa mà lập tức hóa , mà khí túc sát thì không sợ Tân bám vào hỏa , cho nên Tân lấy Đinh làm Sát , mà Canh lấy Đinh là Quan vậy . Tức là lấy cách này suy ra, còn lại các loại tương khắc khác cũng có thể biết vậy .
Thập Can âm dương có khác biệt, chẳng qua là dương cương âm nhu, dương mạnh, âm theo. Dương không mạnh, chịu âm khắc; âm không mạnh, sợ dương khắc. Âm dễ tòng theo hành khác, dương ngược lại thì khó tòng. Khí Can dương Can thì vượng, còn chất Can âm thì bền chặt mà thôi. Các Mệnh gia bèn lấy sáng tác thành những bài ca phú, ví von thất thường. Như xưng danh: Giáp là Đống Lương, Ất là La Đằng, Bính là Thái Dương, Đinh là Chúc Đăng , Mậu là Tường thành, Kỷ là Điền Viên, Canh là Thiết Ngoan , Tân là Châu Ngọc, Nhâm là Hà Giang , Quý là Vũ Lộ, không có thể tin vậy.
Dương can chủ Cương, uy vũ bất khuất , mà tâm tư có trắc ẩn, xử thế không cẩu thả . Âm can chủ Nhu , thấy thế mạnh thì vong nghĩa , mà tư tưởng thì keo kiệt, bủn xỉn, kỳ xử thế nhiều kiêu căng, nịnh hót, đại đa số theo lợi mà quên nghĩa, đều là do âm khí thôi . Con người hào hiệp, khảng khái, chung quy đều là dương khí mà ra. Song, âm dương đình quân, không có thiên lệch, không có dựa dẫm, mệnh tốt nhất là chính thuận, bản thân không làm mất phẩm chất, không có vụ lợi riêng tư vậy.
Giáp là khí của Ất, Ất là chất của Giáp. Ở trên trời làm nên sinh khí mà lưu hành ở vạn vật, là Giáp vậy. Ở dưới đất là vạn vật mà nhận được sinh khí, chính là Ất vậy. Đồng thời phân ra nhỏ, sinh khí phân tán ra thì Giáp là ngôi thứ nhất; tiếp theo sinh khí được ngưng thành thì Giáp là ngôi thứ 2; Cho nên vạn vật hình thành ra lá, cánh hoa thì Ất là ngôi thứ nhất; tiếp theo là cây cỏ phát triển ra cành lá xum xuê thì Ất là ngôi thứ 2. Phương là Giáp mà khí Ất lấy đủ, cùng kỳ là Ất mà chất của Giáp chính là bền chặt. Giáp Ất đều có, thì mộc có đủ âm dương vậy. Lấy mộc mà suy ra, các hành khác cũng biết. Giáp cũng là dương mộc, mà mộc cũng là sanh khí; Ất là âm mộc, mộc này chính là hình dạng và thể chất vậy. Canh là dương kim, khí trời mùa Thu thì thu liễm lại vậy; Tân là âm kim, tính chất cứng cỏi như kim khí vậy. Sinh khí mộc là nương nhờ ở mộc, mà lưu thông ở trên trời, cho nên gặp khí trời mùa Thu bị thu liễm lại mà bị tiêu tan, khắc chế đến hết; mà kim là sắt, đao, búa trái lại không thể gây tổn thương. Hình chất của Mộc, gặp kim là đao búa chém chặt không chừa, mà khí túc sát thì chỉ làm rơi rụng quét sạch lá cây bên ngoài, mà gốc rễ cây càng kiên cố. Cho nên Giáp lấy Canh là Sát, lấy Tân là Quan; còn Ất thì không phải vậy, Canh làm Quan mà Tân làm Sát vậy. Bính là dương hỏa, là khí ấm áp vậy, Đinh là âm hỏa vậy, là củi giúp cho hỏa vậy. Mùa Thu, khí trời túc sát , gặp dương hòa thuận mà khắc khứ, mà kim thì tính chất cứng cỏi, không sợ dương hòa , cho nên Canh lấy Bính làm Sát, mà Tân lấy Bính làm Quan vậy; do tính chất cứng cỏi của kim, gặp Tân là bám vào hỏa mà lập tức hóa , mà khí túc sát thì không sợ Tân bám vào hỏa , cho nên Tân lấy Đinh làm Sát , mà Canh lấy Đinh là Quan vậy . Tức là lấy cách này suy ra, còn lại các loại tương khắc khác cũng có thể biết vậy .